جذب دانشجو و عوامل موثر بر آن

همراه با رقابتی شدن دانشگاه ها در امر جذب دانشجو اعم از سطح ملی و بین المللی، بسیاری از دانشگاه های جهان در صدد برآمده اند تا سلائق داوطلبان خود را شناسایی و بر اساس آن ها برای دانشگاه برنامه ریزی کنند. این موضوع با رشد و توسعه ی دانشگاه های جهان اهمیت قابل ملاحظه ی یافته است. در این زمینه، اکثر دانشگاه های مطرح برای جذب بیشتر دانشجویان، بر تحقیقاتی برای شناسایی و بررسی عوامل موثر بر جذب بیشتر دانشجو تاکید دارند.

با افزایش ظرفیت دانشگاه های دولتی، شبانه، غیر انتفاعی، پیام نور و علمی کاربردی در تمام مناطق کشور، کاهش رشد جمعیت جوان و همچنین کاهش علاقه مندی شهروندان به ادامه تحصیلات دانشگاهی، دانشگاه آزاد اسلامی با کاهش ورودی دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی مواجه شده است.

به تعبیر دیگر، در گذشته با تقاضای زیاد ورود به دانشگاه، رقابت شدیدی بین افراد متقاضی تحصیلات تکمیلی وجود داشت و تمامی ظرفیت های دانشگاه موجود کشور کامل می شد؛ اما با روند فعلی، ظرفیت های دانشگاه ها خالی مانده است و با توجه به اینکه دانشگاه آزاد بزرگ ترین دانشگاه کشور محسوب می شود و از امکانات دولتی نیز بی بهره است؛ لذا باید چاره ای در این خصوص اندیشید.

اگر تا چندی پیش فقط با اعلام ظرفیت، دانشگاه می توانست دانشجو جذب نماید، در وضعیت کنونی می بایست با استفاده از روش های بازاریابی، افراد مستعد ادامه تحصیل در مقاطع دانشگاهی را جذب نماید. برای ورود به این رویکرد با توجه به تعدد و تنوع واحد های دانشگاه آزاد باید برای هر واحد راهبردی اختصاصی به کار برده شود و نمی توان برای کلیت این دانشگاه راهبردی یکسان تجویز نمود.

امروزه متاسفانه فاصله قابل توجهی بین پتانسیل های علمی کشور با نیازهای بخش صنعت وجود دارد که باید شکاف موجو با تعامل بیشتر صنایع و مراکز علمی و دانشگاهی پر شود. در حال حاضر، دانشگاه های ما به طور عمده بر انتقال دانش تاکید دارد؛ یعنی مجموعه ای از دانش را از کشور های دیگر می گیرد و به دانشجو انتقال می دهد.

دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر توسعه و تحقق اهداف برنامه ها اجرایی- عملیاتی خود مصمم به تربیت«علمی، فنی، تکنیکی» انسان های توسعه یافته و با قابلیت است تا مسیر توسعه و تعالی را هموار نماید.(حسینی، 1394)

در سال های دهه 50 و 60 شمسی، ایران بیشترین خروجی دانشجویان خود را داشته است که علت آن را میتوان به برخی تحولات سیاسی آن دوره اعم از وقوع انقلاب اسلامی و وقایع پس از آن، مانند تعطیلی دانشگاه ها به دلیل انقلاب فرهنگی و بروز جنگ تحمیلی در آن سال ها نسبت داد.

اما پس از این دوره، در طی دهه هفتاد شمسی، شاهد کاهش خروج دانشجویان از کشور هستیم. تا اینکه در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد شمسی با افزایش ظرفیت دانشگاه ها و افزایش تعداد دانشجویان در کشور، تعداد دانشجویانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور رفته اند نیز افزایش یافته است.

روند رشد تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور از سال 2007 میلادی سرعت و شدت بیشتری در مقایسه با سال های پیش داشته است. اما با این حال آمار نشان می دهد که روند رشد دانشجویان ایرانی خارج از کشور در قیاس با رشد تعداد کل دانشجویان در کشور بسیار پایین تر بوده است.

در واقع تعداد کل دانشجویان در ایران از سال 1999 میلادی (1378 شمسی) تا سال 2015 میلادی (1394 شمسی) بیش از سه برابر شده است این در حالی است که تعداد دانشجویان خروجی از کشور در این بازه زمانی تقریبا دو برابر شده است.

با توجه به تغییرات اخیر منجمله تنوع و افزایش موسسات آموزش عالی،دولتی، آزاد، و غیر انتفاعی، تغییر وضعیت جمعیت شناختی دانشجویان و کم شدن تدریجی متقاضیان ورود به دانشگاه ها، موسسات آموزش عالی باید با استفاده از تحقیقات اصول بازاریابی، توسعه و برنامه ریزی استراتژیک به منظور انطباق با شرایط کنونی و آینده، در بازار رقابت جذب دانشجو تلاش کنند

بهار دوست و همکاران (1399) تحقیقی با عنوان «تدوین مدل سیاست های جذب دانشجو با تاکید بر رابطه بین دانشگاه و صنعت» انجام داده اند. جهت ساخت مدل پژوهش از مصاحبه با خبرگان و ابزار پرسشنامه استفاده شد.

الگوی مستخرج از تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش در قالب هفت بعد اصلی، یازده مولفه و سی و شش معیار طراحی شد که هفت بعد اصلی عبارت بود از: «عوامل داخل و درون دانشگاهی»، «سیاست گذاری و طراحی مجدد»، «عوامل خارج و برون دانشگاهی»، «ارتقاء آکادمیک»، «بسترهای قانونی»، «تحولات اساسی» و «نهادینه کردن».

جمال الدینی و همکاران (1399) تحقیقی با عنوان «شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر انتخاب دانشگاه ازاد از نظر دانشجویان مورد مطالعه: دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران» انجام داده اند. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از منظر گردآوری داده ها توصیفی-پیمایشی بوده است.

جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی به تعداد 3723 نفر در سال تحصیلی (1399 – 1398) بود. و حجم نمونه ای به تعداد 1985 نفر به شیوه نمونه گیری طبقه ای انتخاب گردید. در این تحقیق 9 عامل (ارتباطات بین المللی، عامل اجتماعی، امکانات، شهرت، ارتباط با بازار کار، عامل فردی، کیفیت، دانشجویی-فرهنگی و عامل اقتصادی) شناسایی شد.

شریفلو رافع (1398) در تحقیقی با عنوان بررسی عوامل موثر بر جذب دانشجو (مورد مطالعه؛ آموزشکده فنی و حرفه ای سما واحد ساوه) پرداخت. جامعه آماری این تحقیق شامل دانشجویان جدیدالورود آموزشکده فنی و حرفه ای سما واحد ساوه که از تاریخ اول مهر 1397 دانشگاه پذیرفته شده اند، بود که تعداد آن ها 170 نفر گزارش شد.

حجم نمونه به شیوه تصادفی ساده با استفاده از جدول مورگان و به تعداد حداقل 118 نفر در نظر گرفته شد. ابزار گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه کی مینگ (2010) استفاده شد که شامل ابعاد مرتبط با دانشگاه؛ بعد اقتصادی؛ بعد فردی-اجتماعی و جهت جذب دانشجو سنجیده شده است.

نتایج نشان داد عوامل دانشگاهی، عوامل اقتصادی و عوامل فردی-اجتماعی بر جذب دانشجو در اموزشکده فنی و حرفه ای سما تاثیر مثبت و معناداری دارد. بنابراین با تقویت این عوامل می توان در افزایش جذب دانشجو در این آموزشکده گام های مثبتی برداشت.

بهاردوست، مهدی، حنیفی، فریبا، شهرکی پور، حسن. (1399). تدوین مدل سیاست های جذب دانشجو با تاکید بر رابطه بین دانشگاه و صنعت. دوره 18، شماره 42، زمستان 1399، ص 62-53.

حسینی، حسن؛ فرهادی نهاد، رومینا؛ شناسایی مقیاس های سنجش تصویر ذهنی از برند در دانشگاه، فصلنامه اندازه گیری تربیتی، دوره 2، شماره 8، ص 132-109، 1394.

جمال الدینی، حمید، نارنجی ثانی، فاطمه، مصطفوی، زینب سادات. (1399). شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر انتخاب دانشگاه آزاد از نظر دانشجویان مورد مطالعه: دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران. دوره 29، شماره 2، تابستان 1399، ص157-170.

شریفلو رافع، ابوالفضل. (1398). بررسی عوامل موثر بر جذب دانشجو (مورد مطالعه؛ آموزشکده فنی و حرفه ای سما واحد ساوه، شهریور 1398.

Song, X., Yang, S., Huang, Z., & Huang, T. (2019, August). The Application of Artificial Intelligence in Electronic Commerce. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1302, No. 3, p. 032030). IOP Publishing.